Hộp số là chi tiết rất quan trọng trên xe mô-tô bên cạnh hệ thống ly hợp giúp truyền lực từ động cơ đến bánh xe với các tỷ lệ thích hợp tương ứng và tốc độ tùy thuộc vào người điều khiển. Đây vốn là chi tiết thuộc dạng khép kín và thường được nhà sản xuất khuyến cáo không nên tự ý tháo ra để căn chỉnh hay thay đổi nếu không có sự cố, để tránh làm ảnh hưởng đến tính chính xác trong hoạt động của hộp số.

Hộp số vô cấp CVT không sử dụng bánh răng mà sử dụng dây đai và côn 3 càng, do đó CVT thường là hộp số khô không ngâm dầu.

Hộp số có 2 loại cơ bản là hộp số vô cấp và hộp số thứ cấp, bên trong đó còn phân biệt hộp số ngâm dầu, hộp số khô, hộp số tự động, bán tự động và số cơ học. Tuy nhiên về nguyên lý hoạt động đều dựa trên nguyên tắc ăn khớp bánh răng và di chuyển giữa bánh răng chủ động và bị động nhờ hệ thống trống quay và ngàm số. Trừ hộp số vô cấp của xe tay ga hoạt động bằng bi, con ép và dây đai dể tạo tỷ số truyền thì các hộp số còn lại đều sử dụng bánh răng.

Hệ thống điều khiển hộp số có rất nhiều kiểu, từ sử dụng cần gạt, chân gạt lẫy gạt đến sử dụng nút bấm điện tử hay tự động hóa theo lập trình điện tử. Các hộp số tự động hay bán tự động thường hiếm khi hư hại hơn so với hệ thống số cơ học do cấu tạo điều khiển bằng điện tử chính xác và an toàn, chưa kể cơ cấu chuyển số bằng thủy lực hay trục xuyên tâm thay thế hoàn toàn cho trống quay và ngàm số.

Mọi hộp số đều cần người sử dụng lưu ý một vài điều quan trọng như thay dầu đúng chủng loại, thay dầu đúng thời hạn, thực hiện thao tác chuyển số đúng và giữ gìn tránh để bị va chạm.

Một trường hợp vỡ số do chuyển số sai cách

Thông thường các lỗi phổ biến nhất của người sử dụng dẫn đến hộp số bị hư hại có thể kể đến việc thay dầu sai loại bởi một số dòng xe yêu cầu dầu hộp số khác với dầu động cơ, đơn cử như xe số thì dầu động cơ và hộp số là một trong khi xe tay ga phân rõ thành dầu động cơ và dầu láp với các chỉ số rõ ràng, nếu đổ sai loại cho nhau sẽ khiến các vòng bi trục số bị hư hại, dẫn đến số bị méo, trục quay không đều và gây vỡ bánh răng, hư hại hộp số.

Nứt mặt răng do dồn số sai cách

Một số người dùng có cách chuyển số thô bạo và thiếu hiểu biết như việc “đá số sống” khi vòng tua máy chưa đủ, đá số sống khi về số ở tốc độ cao, đá số khi ly hợp chưa cắt hoàn toàn, thực hiện dồn số ở tốc độ cao sai cách thức… vô hình chung làm cong lá số, vỡ trục sơ cấp. Tệ hại hơn là vỡ bánh răng, vỡ trống quay và ngàm số, kẹt số và hóc số ở tốc độ cao dẫn đến tai nạn chết người.

Vỡ số dẫn đến phá các chi tiết bên trong hộp số, sẽ thật tai hại nếu các mảnh chi tiết này văng vào bánh răng khi xe đang chạy ở tốc độ cao

Đôi khi chỉ đơn giản là không thay dầu đúng hạn hay đúng loại, khiến toàn bộ hộp số không được bôi trơn đầy đủ dã đến bào mòn và hư hại nhanh chóng dẫn đến rủi ro phải thay thế hộp số mới. Chưa kể một số người thích tự tay thay thế tỷ số truyền để xe chạy nhanh hơn mà không quan tâm đến các chỉ số về kích thước, vòng tua, mô men xoắn… dẫn đến hư hại nghiêm trọng hộp số.

Một hộp số “bẩn” do chủ nhân lười thay dầu

Một hộp số khi cần sửa chữa sẽ phải tốn một chi phí vô cùng lớn và rất tiêu tốn thời gian trong việc sắp xếp và chạy lại đúng nguyên lý làm việc ban đầu của nó. Do đó các biker trong quá trình sử dụng cần một vài lưu ý sau:

Với xe tay ga, xe số tự động không tăng giảm tốc độ đột ngột, không giữ phanh để nẹt pô, với hộp số không ngâm dầu tuyệt đối không đốt lốp hay thực hiện kỹ thuật biểu diễn mà không được nâng cấp bởi chuyên gia. Với lap xe ga cần thay dầu đúng chủng loại, chỉ số và thời gian, không thay sai loại tránh hư hại răng số và ổ bi.

Căn chỉnh lại trục số là công việc rất mất thời gian

Lắp lại một hộp số cần đến những người thợ đầy kinh nghiệm

Với hệ thống số bánh răng ngâm dầu hay số sàn, số bán tự động thì nhất thiết phải thay dầu đúng hạn, đúng loại, chạy xe tuyệt đối không ép số để tăng tốc, không dồn số đột ngột ở tốc độ cao, không sang số khi còn giữ ga tránh vỡ số và hư hại các chi tiết bên trong. Khi chuyển số cần dứt khoát, không nửa vời để tránh hiện tượng hóc số, số vào không đồng tốc gây cong lá số.

Trường hợp hộp số bị hư hại hay cần nâng cấp nên tìm đến các chuyên gia hay thợ có kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực này bởi hộp số là các chi tiết vô cùng chính xác, đồng tốc và hoạt động ở cường độ cao, chỉ cần 1 cấp số sai tỉ lệ có thể phá hỏng toàn bộ hộp số.

Hộp số điều khiển điện tử hoàn toàn không sử dụng trống xoay và ngàm số để chuyển số như hộp số truyền thống.

Chi phí bảo dưỡng cho hộp số không hề đắt, nhưng để sửa chữa và thay mới hộp số thì hoàn toàn ngược lại. Vì thế hãy luôn chú ý khi sử dụng hộp số để có những chuyến đi an toàn cũng như tiết kiệm được những khoản phát sinh do sự cố hỏng hóc.

Nguồn Nghe nhìn Việt Nam