Nhiều vi phạm, khuyết điểm trong quản lý, điều hành thị trường xăng dầu

Ngày 4-1-2024, Thanh tra Chính phủ thông báo Kết luận việc chấp hành chính sách, pháp luật trong công tác quản lý Nhà nước về xăng dầu.

Bộ Công Thương quản lý lỏng lẻo về dự trữ xăng dầu, dẫn đến thiếu hụt

Kết luận về nguyên nhân gây gián đoạn nguồn cung xăng dầu diễn ra năm 2021, Thanh tra Chính phủ nhận định có các nguyên nhân chính sau:

Về khách quan, do thị trường xăng dầu thế giới biến động mạnh, tăng, giảm bất thường, nguồn cung xăng dầu không ổn định do ảnh hưởng của chiến tranh, lạm phát tăng cao… nguồn cung xăng dầu từ Nhà máy sản xuất Nghi Sơn không ổn định.

Về chủ quan, Thanh tra Chính phủ cho rằng, Nghị định 83/2014 về kinh doanh xăng dầu cho phép các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu được thuê kho để làm điều kiện xin cấp giấy phép kinh doanh xuất, nhập khẩu xăng dầu nên các dự án xây dựng kho xăng dầu thương mại chậm được đầu tư… ảnh hưởng đến nguồn dữ trữ, nguồn cung xăng dầu khi cần thiết.

Về quản lý, điều hành thị trường xăng dầu, việc nhập khẩu, tạo nguồn cung xăng dầu không đáp ứng nhu cầu thị trường, giá cơ sở xăng dầu không tính đúng, tính đủ theo giá thế giới, chi phí chưa theo kịp thị trường nên khi giá xăng dầu thế giới biến động mạnh, nhiều thương nhân đầu mối đã ngừng nhập khẩu để tránh thua lỗ… dẫn tới thiếu nguồn cung.

Đáng chú ý, Liên Bộ Công Thương- Tài chính được giao điều hành thị trường xăng dầu nhưng hoạt động không theo quy chế, thiếu hiệu quả, ảnh hưởng đến kết quả xây dựng giá cơ sở xăng dầu và việc vận hành thị trường xăng dầu.

Bộ Công Thương phân giao điều phối lượng xăng dầu nhập khẩu tối thiểu cho thương nhân còn nhiều bất cập.

Trong khi đó, việc dự trữ lưu thông bắt buộc xăng dầu tại các thương nhân đầu mối thiếu. Giai đoạn từ 2017 đến 30-9-2022, tại 15/15 thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu được kiểm tra đều dự trữ xăng dầu bắt buộc tối thiểu số ngày trong tháng, số tháng trong năm, khối lượng trong ngày dẫn đến khi nguồn cung khan hiếm, không đủ xăng dầu dự trữ để bán ra thị trường.

Về hoạt động kinh doanh xăng dầu, thương nhân đầu mối là đơn vị tạo nguồn cung xăng dầu cho thị trường, dự trữ xăng dầu lưu thông bắt buộc theo quy định nhưng được mua bán xăng dầu với nhau, làm giảm nguồn cung xăng dầu ra thị trường;

Khi thương nhân đầu mối mua bán xăng dầu với nhau, thương nhân phân phối cũng mua bán xăng dầu với nhau, thương nhân phân phối bán cho thương nhân đầu mối tạo ra tầng nấc trung gian để hưởng chiết khấu, chênh lệch giá, tăng chi phí lưu thông, dẫn đến một phần tiền chiết khấu, chênh lệch giá thuộc về các thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối; phần còn lại cho các đơn khác tham gia thị trường.

Từ đó, chiết khấu của đại lý, cửa hàng bán lẻ… bị giảm, thậm chí không còn chiết khấu nên đại lý, cửa hàng bán lẻ bị lỗ, tự ý dừng bán, gây gián đoạn nguồn cung.

Đặc biệt, Thanh tra Chính phủ nêu: “Nhiều vi phạm trong hoạt động kinh doanh xăng dầu xảy ra thường xuyên, trong nhiều năm nhưng Bộ Công Thương quản lý lỏng lẻo, thiếu kiểm tra, giám sát, xử lý không nghiêm dẫn đến nhiều vi phạm chưa được chấn chỉnh kịp thời, khắc phục kịp thời”.

Thu- chi quỹ bình ổn giá xăng dầu không đúng

Liên quan đến quỹ bình ổn giá xăng dầu, Kết luận của Thanh tra Chính phủ cho biết, hiện có sự chồng chéo trong quản lý quỹ do nhiều cơ quan cùng tham gia quản lý (Bộ Tài chính chủ trì và Bộ Công Thương phối hợp), dẫn đến đùn đẩy trách nhiệm, quản lý lỏng lẻo, ảnh hưởng đến việc sử dụng quỹ.

Về điều hành quỹ, từ năm 2017-2021, Liên Bộ Công Thương- Tài chính quyết định mức trích, mức chi quỹ này thiếu cơ sở pháp luật.

Cụ thể, Liên Bộ đã quyết định chi quỹ khi giá chưa tăng số tiền khoảng 1.142.448 triệu đồng, và chi bình ổn giá cao hơn mức tăng giá với số tiền khoảng 318.137 triệu đồng.

Tại kỳ điều hành ngày 1-1-2017, đến trước 15h ngày 23-4-2018, ban hành văn bản điều hành giá không rõ ràng, dẫn đến 19/27 thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu trích lập quỹ sai chủng loại xăng dầu RON95 với số tiền khoảng 1.013.449 triệu đồng và chi sử dụng quỹ này với số tiền khoảng 679.843 triệu đồng.

Về quản lý quỹ, Thanh tra Chính phủ kết luận chưa theo Luật Giá, còn đùn đẩy trách nhiệm, chưa đảm bảo chặt chẽ… dẫn tới 7/15 thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu đã sử dụng quỹ bình ổn giá sai mục đích bình ổn giá, không kết chuyển về tài khoản quỹ mà để lại tài khoản thanh toán của doanh nghiệp thường xuyên, trong nhiều kỳ trước khi hoàn quỹ với số tiền là 7.927.005,2 triệu đồng.

Trong số này, có 3/7 thương nhân đầu mối đã bị cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính từ 3 lần trở lên; 3 thương nhân đầu mối đã trích lập và chi sử dụng sai quỹ đối với khối lượng xăng dầu vượt so với khối lượng trên sổ sách, dẫn đến trích lập quỹ sai với số tiền khoảng 4.793 triệu đồng và chi sai quỹ với số tiền khoảng 22.566 triệu đồng;

Có 1 thương nhân đầu mối trích lập quỹ thiếu khoảng 3.048 triệu đồng; 1 thương nhân đầu mối thực hiện một số bút toán điều chỉnh giảm quỹ với số tiền là 10.275 triệu đồng, không phù hợp với nguyên tắc kế toán.

Ngoài ra, một số thương nhân đầu mối đã không có biên bản kiểm kê kho xăng, dầu khi xuất bán tại các kỳ điều hành quỹ, trích lập quỹ dựa trên số lượng ghi trên hóa đơn mà không dựa trên số lượng hàng giao thực tế…

Dù vậy, Bộ Công Thương lại chưa kịp thời xem xét, xử lý đình chỉ hoạt động kinh doanh hoặc thu hồi Giấy xác nhận đủ điều kiện làm thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu theo thẩm quyền theo Nghị định 95/2021/NĐ-CP đối với các thương nhân đã bị Bộ Tài chính xử phạt vi phạm hành chính nhiều lần, dẫn đến quỹ liên tục bị các thương nhân đầu mối chiếm dụng, sử dụng sai mục đích bình ổn giá xăng dầu.

Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ còn kết luận các sai phạm về quản lý điều hành giá xăng dầu, dự trữ quốc gia về xăng dầu…

Chuyển hồ sơ vụ việc sang Bộ Công an

Từ các vi phạm sau quá trình thanh tra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ, tài liệu vụ việc để xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật với các nội dung:

Hành vi vi phạm pháp luật trong kê khai, nộp thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu, việc sử dụng quỹ bình ổn giá tại Công ty cổ phần Tập đoàn Thiên Minh Đức; tại Công ty TNHH Thương mại vận tải và Du lịch Xuyên Việt Oil; Công ty TNHH Vận tải thủy bộ Hải Hà;

Chuyển thông tin, tài liệu sang cơ quan điều tra Bộ Công an xem xét, xử lý theo quy định hành vi vi phạm pháp luật trong việc góp vốn thành lập Công ty Cổ phần Hóa dầu Phước Khánh; Công ty cổ phần Thương mại Dầu khí Đồng Tháp mua xăng dầu của Công ty Cổ phần Đầu tư Nam Phúc, hạch toán, nhập kho, xuất kho không rõ ràng, thiếu hồ sơ hạch toán nhập, xuất, tồn kho.

Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Thủ tướng Chỉ đạo Bộ Công Thương tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo quy định của Đảng và pháp luật của nhà nước đối với những tổ chức, cá nhân có liên quan đến những khuyết điểm, vi phạm nêu tại Kết luận thanh tra, trong đó cần làm rõ trách nhiệm trong việc giám sát dự trữ xăng dầu lưu thông bắt buộc dẫn tới thiếu xăng dầu;

Đồng thời, thanh tra, kiểm tra ngay để phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm.

Bộ Tài chính cũng cần phải kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo quy định của Đảng và Pháp luật của Nhà nước đối với các tổ chức, cá nhân có liên quan đến những khuyết điểm, vi phạm nêu tại Kết luận thanh , tra; Xem xét, xử lý trách nhiệm các tổ chức, cá nhân trong quản lý, chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương liên quan đến quỹ bình ổn giá xăng dầu.

Thanh tra Chính phủ cũng chuyển Kết luận Thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, có liên quan đến những tồn tại, khuyết điểm, vi phạm được nêu tại Kết luận.

Về xử lý kinh tế, Thanh tra Chính phủ đề nghị Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính xem xét, xử lý số tiền thương nhân đầu mối đã trích lập quỹ bình ổn giá sai chủng loại xăng khoảng 1.013.449 triệu đồng, chi sai chủng loại xăng khoảng 2.140.428 triệu đồng; kiểm tra, rà soát truy thu khoản tiền được hưởng lợi từ việc thương nhân đầu mối mua bán xăng dầu với thương nhân phân phối xăng dầu trái quy định với số tiền là 950.000 triệu đồng.

Theo An ninh Thủ đô