Tại Nhật Bản, cửa ngõ các thành phố đều có hệ thống cân tự động phát hiện xe quá tải và xử phạt "nguội" các phương tiện vi phạm

Tuy nhiên, thực tế cho thấy tình trạng xe quá tải vẫn chưa được xử lý triệt để. Để làm tốt công tác kiểm soát tải trọng xe, xử lý dứt điểm vấn nạn xe quá tải, nhiều nước trên thế giới đã có những biện pháp mạnh mẽ. Dưới đây là những bài học, kinh nghiệm hay để Việt Nam tham khảo, học hỏi.

Trung Quốc: Cấm thay đổi kết cấu, hình dáng thùng xe tải

Trung Quốc là một trong những quốc gia chịu nhiều thiệt hại về vấn nạn xe quá tải. Thống kê của Cơ quan phụ trách an toàn đường bộ, khoảng 70 cây cầu đã bị sập, hư hại trong giai đoạn 2006 - 2016. Ngoài việc tăng nặng mức phạt tiền, Trung Quốc áp dụng một số quy định mới như cấm vĩnh viễn phương tiện lưu thông khi bị phát hiện chở quá tải trọng ba lần trong một năm. Quyết định xử phạt này cũng áp dụng đối với cơ sở bốc dỡ, vận chuyển hàng hóa sử dụng xe tải. Quốc gia này cũng cấm việc thay đổi kết cấu, hình dáng thùng xe tải để tăng tải trọng.

Đơn cử, châu Hồng Hà thuộc tỉnh Vân Nam thông báo tiêu chuẩn xác định phương tiện vận tải quá khổ, quá tải gồm: Chiều cao xe tính từ mặt đất vượt quá 4 m; chiều rộng xe vượt quá 2,55 m; chiều dài xe vượt quá 18,1 m; tổng trọng lượng xe vượt quá 18 tấn đối với xe tải 2 trục; tổng trọng lượng xe vượt quá 25 tấn đối với xe tải 3 trục; tổng trọng lượng xe vượt quá 27 tấn đối với tổ hợp ô tô đầu kéo - rơ-moóc 3 trục; tổng trọng lượng xe vượt quá 31 tấn đối với xe tải 4 trục, tổng trọng lượng xe vượt quá 36 tấn đối với tổ hợp ô tô đầu kéo - rơ-moóc 4 trục; tổng trọng lượng xe vượt quá 43 tấn đối với tổ hợp ô tô đầu kéo - rơ-moóc 5 trục và tổng trọng lượng xe vượt quá 49 tấn đối với tổ hợp ô tô đầu kéo - rơ-moóc 6 trục trở lên, trong đó tổng trọng lượng xe vượt quá 46 tấn đối với xe đầu kéo có trục dẫn động là trục đơn. Theo đó, mức xử phạt được quy định về khổ xe là từ 200 - 3.000 Nhân dân tệ tùy theo mức vi phạm; mức xử phạt vượt quá tải trọng từ 1 tấn trở lên là từ 500 Nhân dân tệ, mức phạt cao nhất là 30.000 Nhân dân tệ.

Úc: Áp dụng mức phạt lũy tiến

Tại New South Wales - tiểu bang đông dân nhất nước Úc, lỗi chở quá tải sẽ được phân loại theo 3 mức độ vi phạm: Chở quá tải dưới 5% là vi phạm gây rủi ro thấp, quá tải 5 - 20% là vi phạm gây rủi ro đáng kể, quá tải trên 20% là vi phạm gây rủi ro nghiêm trọng. Mức phạt thấp nhất cho tài xế và doanh nghiệp lần lượt là 1.100 AUD và 5.500 AUD (khoảng 18,2 và 90,9 triệu đồng) cho lần vi phạm đầu tiên. Tiền phạt sẽ tăng nếu vi phạm lần thứ hai trở đi. Đặc biệt, với trường hợp vi phạm gây rủi ro nghiêm trọng, cá nhân vi phạm lần đầu sẽ phải chịu mức phạt 5.500 AUD, cộng với 550 AUD (khoảng 9,1 triệu đồng) cho mỗi % vượt quá mốc 20%. Nếu vi phạm lần 2, mức phạt này sẽ là 11.000 AUD (khoảng 181,8 triệu đồng), cộng với 1.100 AUD cho mỗi % vượt quá mốc 20%. Đối với doanh nghiệp, mức phạt tối đa là 27.500 AUD (khoảng 454,6 triệu đồng) cộng với 2.750 AUD (khoảng 45,5 triệu đồng) cho mỗi % vượt quá mốc 20% nếu vi phạm lần đầu. Kể từ lần thứ hai trở đi, mức phạt có thể lên tới 55.000 AUD (khoảng 909,2 triệu đồng) cộng thêm 5.500 AUD (khoảng 90,9 triệu đồng) cho mỗi % vượt quá mốc 20%.

Mỹ: Nếu vi phạm nhiều lần có thể phải ngồi tù

Ở bang Arizona của Mỹ, kích thước, trọng lượng và tải trọng xe được quy định tại Luật số A.R.S. 28, Điều 18. Đây là một quy định rất chi tiết và phức tạp. Riêng Điều 18 có đến 20 mục, từ A.R.S. 28-1091 đến A.R.S. 28-1111 quy định toàn bộ các vấn đề về kích thước, trọng lượng và tải trọng xe. Theo mục A.R.S. 28-1099 quy định bất cứ trục xe nào chạy trên đường không được vượt 20.000 pounds (9,07 tấn). Đối với tải trọng xe được quy định trong mục A.R.S. 28-1100 cũng căn cứ vào số trục của xe. Vi phạm tải trọng lần đầu quy định A.R.S. 28-1100 là dân sự, không phải hình sự. Vì vậy, hậu quả chỉ giới hạn ở mức phạt tiền, nhưng mức phạt có thể rất nặng. Số tiền phạt sẽ liên quan đến tải trọng của xe được quy định ở mục A.R.S. 28-1101. Nếu tải trọng vượt quá dưới 1.000 pounds (~0,45 tấn), mức phạt là 1 USD. Từ 1.001 đến 5.000 pounds mức phạt là lũy tiến đến 1.400 USD. Từ 5.001 pounds (2,27 tấn) trở lên cộng thêm $100 cho mỗi 1.000 pound trọng lượng vượt quá. Hãy nhớ rằng tòa án sẽ cộng thêm chi phí và các khoản phụ phí vào số tiền phạt cơ bản, gần gấp đôi số tiền phạt.

Nếu người lái xe vi phạm tải trọng lần thứ hai trong vòng 6 tháng kể từ lần đầu tiên, người đó có thể bị buộc tội hình sự cấp 3. Nếu người lái xe vi phạm tải trọng lần thứ hai trong vòng một năm kể từ lần vi phạm đầu tiên về quá tải thì hành vi đó có thể bị buộc tội là vi phạm tội nhẹ cấp 2. Các hành vi vi phạm có thể bị phạt tù và quản chế bên cạnh các khoản tiền phạt.

Trong trường hợp cảnh sát phát hiện tài xế chỉ vi phạm giới hạn trọng lượng trục chứ không vi phạm giới hạn tổng trọng lượng thì người lái xe bắt buộc phải chuyển tải. Nếu người lái xe không chấp hành yêu cầu chuyển tải thì sẽ bị xử phạt dân sự hoặc xử phạt hình sự. Trong trường hợp người lái xe chuyển tải nhưng không chấp hành giới hạn trọng lượng trục hoặc nếu trọng lượng trục vẫn vượt quá 2.500 pound thì người lái xe sẽ bị xử phạt dân sự hoặc hình sự tùy theo mức độ.

Đức: Chở quá tải và những hình phạt nghiêm ngặt

Mỗi ngày, hàng nghìn xe tải vận chuyển hàng trăm loại hàng hóa khác trên một tuyến đường ở Đức. Các tuyến đường này đều có thể dẫn đến các nước châu Âu khác và các tuyến đường địa phương bên trong nước Đức. Hàng năm, có vài tỷ tấn hàng hóa được vận chuyển trên mạng lưới đường bộ của Đức. Đây là lý do tại sao Đức lại phạt rất nặng các chủ xe và tài xế xe tải chở quá tải.

Theo danh mục phạt của Đức đối với xe quá tải, một phương tiện được coi là quá tải khi tổng trọng lượng của xe vượt quá 2%, do đó dung sai này là rất nhỏ và nghiêm ngặt. Ngay cả với loại xe tải nhỏ trọng lượng khoảng 2,8 tấn - 3,5 tấn cũng là đối tượng bị kiểm tra tải trọng. Mức phạt lũy tiến từ 2% đến hơn 30% được quy định tùy theo mức độ vượt tải và loại xe. Chẳng hạn với những loại xe tải có tổng tải trọng lớn hơn 7,5 tấn nếu quá tải trên 30% thì mức phạt là 380 Euro với người lái và 425 Euro với chủ xe, thêm vào đó cả lái xe và chủ xe bị ghi một điểm phạt vào sổ đăng ký trên hệ thống của cơ quan chuyên ngành. Thông thường, nếu quá tải ở mức thấp nhất là từ 2 - 5% thì lái xe có thể được đi tiếp sau khi nộp phạt, nếu không thì bắt buộc phải dỡ tải, chuyển tải mới được di chuyển tiếp. Nếu lái xe tích lũy 8 điểm phạt thì sẽ bị tước bằng lái.

Những quy định hạn chế như vậy đã được ban hành do những mối đe dọa to lớn do xe tải quá tải gây ra. Các loại xe quá tải này có thể gây thiệt hại nặng nề với hạ tầng giao thông hơn nhiều so với xe chở khách. Hơn nữa, với tải trọng tăng thêm, các phương tiện có thể không hoạt động như bình thường, nguy cơ hư hỏng tăng lên và điều này tạo ra mối nguy hiểm đặc biệt cho những người tham gia giao thông khác.